Czym jest archiwum bydgoskich historii?
Wywiad-rzeka: archiwum bydgoskich historii to projekt, w którym słuchamy wspomnień o życiu codziennym, opowieści „zwykłych ludzi”, dotyczących wydarzeń, o których przeczytamy w podręcznikach i tych, które interesują nas w drugim człowieku, niekoniecznie z perspektywy wielkich narracji.
W archiwum społecznym opieramy się na pracy z pamięcią i z żywymi organizmami: spotykamy się z bydgoszczanami i bydgoszczankami, chcącymi podzielić się swoimi wspomnieniami. Nagrywamy ich opowieści. Spisujemy historie uwiecznione na zdjęciach. Skanujemy pamiątki i dokumenty. Każdy z nas ma w końcu swoją własną Bydgoszcz, a każda z opowieści, które nosimy w sobie, jest ważna i warta wysłuchania.
Idea Wywiadu-rzeki łączy się z impulsem spotkania, zaproszeniem do rozmowy, w której nasza pamięć i opowieść zostaje skonfrontowana z pamięcią i opowieścią innych osób. „Archiwa społeczne”, czy może raczej archiwa społeczności (od ang. community archive), pomagają zatrzymać pamięć, opowieść członków danej grupy społecznej, mieszkańców czy pracowników danego miejsca, sąsiadów.
Po co to robimy?
Podstawową funkcją projektów historii mówionej jest zachowanie pamięci i opowieści, którą jako członkowie społeczności mamy sami o sobie. Krokiem dalej jest skonfrontowanie tych opowieści, zaakceptowanie, że nasza pamięć o tych samych wydarzeniach może się różnić.
Archiwum społeczności sprawia, że lokalne dziedzictwo staje się bezpieczne i dostępne: nie zostaje zapomniane, a jednocześnie każdy może mieć wgląd w zgromadzone materiały.
Słuchamy bydgoszczan z wieloletnim stażem, ale także osób, które znalazły się w naszym mieście na chwilę (artystów, podróżników, badaczy), tych, które stąd wyjechały, np. przedstawicieli mniejszości niemieckiej czy żydowskiej i tych, które przyjechały tu całkiem niedawno – do pracy, na studia, ale również uciekając przed represjami politycznymi czy wojną.
Co udało nam się już zrobić?
Spotykaliśmy się z bydgoszczanami i bydgoszczankami, którzy opowiadali nam historie swojego życia: o pracy w Eltrze i Romecie, o oglądaniu świata z perspektywy barki na wodzie, o przedwojennym harcerstwie, Krwawej Niedzieli, powojennym wioślarstwie, o pierwszych miłościach, o smaku babcinej szarlotki, o przynależności do mniejszości niemieckiej w powojennej Bydgoszczy, o staniu w kolejkach, o pierwszej przywiezionej z zachodu zapalniczce, o undergroundowej scenie muzycznej, o młodości na Wyspie Młyńskiej czy o ucieczce przed wojną. Odwiedzaliśmy naszych rozmówców w ich domach i zapraszaliśmy ich do Młynów.
Część nagrań już niebawem będzie można obejrzeć i odsłuchać na wystawie Węzły.
Do tej pory zorganizowaliśmy dwa szkolenia we współpracy z Centrum Archiwistyki Społecznej: „Budujemy kolekcję wspomnień – historie mówione” oraz „Budujemy kolekcję wspomnień – jak zacząć?”.
Braliśmy udział w IV Kongresie Archiwistów Społecznych w Sulejówku, podczas którego archiwiści społeczni z całego kraju dzielą się wiedzą i doświadczeniem w pracy z oddolnie tworzonymi repozytoriami wspomnień.
Zapraszaliśmy ekspertów z Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej i Instytutu Kultury Polskiej UW, by porozmawiać o pułapkach zajmowania się historią mówioną i tworzenia archiwów społecznych.
Staramy się przy tym nie zapominać o tych, którzy nie mogą już opowiedzieć sami o sobie. W Międzynarodowym Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu we współpracy z Teatrem Polskim w Bydgoszczy, Wydziałem Historii UKW i Delegaturze IPN w Bydgoszczy zorganizowaliśmy ceremonię czytania imion bydgoskich Żydów.
Zachęcamy do rozmów o naszej przeszłości i wydarzeniach ważnych dla nas i naszych bliskich: na przykład podczas warsztatów genealogicznych pod zaczarowanym drzewem.
Jakie są nasze plany?
Przez cały czas spotykamy się ze świadkami historii. Pytamy o to, jak pamiętają Bydgoszcz sprzed lat i jak widzą ją teraz.
Już niedługo nasze zarówno dotychczasowe, jak i przyszłe zbiory – nagrania i skany fotografii oraz dokumentów – będą udostępniane w Otwartym Systemie Archiwalnym, na naszej platformie i w Młynach Rothera.
Rozmawiamy o historii mówionej i współpracujemy razem z bliźniaczymi inicjatywami w naszym mieście i kraju. Chcemy popularyzować ten sposób aktywnego pamiętania: przed nami warsztaty, spotkania, dyskusje i seminaria eksperckie.
Chcesz podzielić się historią?
Jeśli masz wspomnienia lub pamiątki związane z Bydgoszczą, którymi chcesz się podzielić, napisz do nas na adres wywiadrzeka@mlynyrothera.pl lub zadzwoń pod numer 887 469 975. Chętnie wysłuchamy Twojej historii.
Możemy umówić się na spotkanie w Młynach Rothera lub przyjechać w dogodne dla Ciebie miejsce. Nagranie ze wspomnieniami lub skany fotografii staną się częścią naszego archiwum, a Ty zdecydujesz, gdzie i na jakiej zasadzie będą one mogły być udostępniane. Jeśli masz pytania dotyczące sposobu archiwizacji, chętnie na nie odpowiemy. Zależy nam, by ocalać od zapomnienia to, co przeminie, gdy nie zostanie uchwycone: obrazy znanych ulic sprzed lat czy opowieści o życiu codziennym w Bydgoszczy.